Klinika podagryka

„W ciemnosmreczyńskich skał zwaliska,
Gdzie pawiookie drzemią stawy,
Krzak dzikiej róży pąs swój krwawy
Na plamy szarych złomów ciska…” 

Kasprowicz tak pisał o róży alpejskiej (Rosa pendulina L.), bo taka właśnie rośnie w Tatrach. Potocznie zaś różą dziką określa się inny gatunek róży – Rosa canina L., zwaną różą psią (lub szypszyną), a także różę pomarszczoną (Rosa rugosa Thunb.)

Purpurowo – różowe kwiaty róży pomarszczonej upojnie pachną, a zapach ten pobudza apetyt.

Warto więc sadzić ją w ogrodzie, zwłaszcza tam, gdzie mamy zwyczaj jadać posiłki.

Czasem róża pomarszczona kwitnie na biało.

To, co nazywamy jej owocami, to w rzeczywistości tzw. owoce rzekome (hypancja), które skrywają właściwe owoce. Hypancja są bogatym źródłem witaminy C, podobnie jak owoce róży dzikiej (Rosa canina L.).

Witamina C to nie jedyny atut dzikich róż. Ich owoce zawierają galaktolipid, który ma silne działanie przeciwzapalne, porównywalne z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Zmniejsza on obrzęk stawów, redukuje ból i przyczynia się do ochrony chrząstki stawowej. Przyda się chorym na reumatyzm, RZS i artretyzm.

Niestety galaktolipid rozkłada się w temperaturze powyżej 40 stopni. Zatem w konfiturach z dzikiej róży go nie znajdziemy.

Można wysuszyć owoce dzikiej róży w temperaturze poniżej 40 stopni i zmielić je na proszek w młynku żarnowym. Taki młynek podczas mielenia nie wytwarza zbyt wysokiej temperatury. Tak otrzymany proszek można dodawać np. do jogurtu.

Są także gotowe preparaty z dzikiej róży, szczególnie popularne w Danii.

Bo to właśnie na duńskiej wyspie Langeland pewien rolnik wyleczył swoje schorowane stawy dżemem z dzikiej róży przygotowanym w specyficzny sposób. Zainteresował tym naukowców, a oni odkryli w jego dżemie galaktolipid.

Pewna moja znajoma była kiedyś w sanatorium specjalizującym się w rehabilitacji ortopedycznej. Większość kuracjuszy nękana bólami stawów różnego pochodzenia z ledwością się poruszała zgięta w pałąk.

Ale popołudniem taneczne „fajfy” zmieniały świetlicową salę w „salę cudów”. W jakiś dziwny i niewytłumaczalny sposób wszyscy nagle prostowali się i zaczynali tańczyć, jakby nigdy nie bolały ich stawy.

Takie cuda czyni muzyka.

Ciekawe, co by się tam działo, gdyby dodać do tego jeszcze cuda, jakie potrafi czynić dzika róża?

źródła://

Schwager, Joseph, et al. „Rose hip and its constituent galactolipids confer cartilage protection by modulating cytokine, and chemokine expression.” BMC complementary and alternative medicine 11.1 (2011): 105.

Mahajan, Surbhi, et al. „Assessment of Efficacy of Rosehip Extract in Treatment of patients with Osteoarthritis of Knee.” Journal of Advanced Medical and Dental Sciences Research 8.9 (2020): 125-131.

Winnica przywodzi mi na myśl Toskanię i cyprysowe aleje, które prowadzą do samotnych, kamiennych wilii na wzgórzach. Wyobrażam sobie, że za murami tych domostw rozgrywają się historie, które mogłyby posłużyć za scenariusz niejednej opery mydlanej.

I te wzgórza nad Balatonem, na których wiosną winorośl sąsiaduje z polami maków tworząc przepiękne, malownicze obrazy…

Wydawałoby się, pobuszowanie w winnicy ma sens wtedy, kiedy dojrzeją winogrona.

Ale warto zaglądać do winnicy także dla liści winogronowych. Zawierają one bowiem lupeol, który zapobiega tworzeniu się kamieni nerkowych. A te bardzo często dokuczają chorym na dnę moczanową. Co więcej liście winogron zawierają także pterostylben, silny przeciwutleniacz, pochodną resweratrolu. Pterostylben działa przeciwnowotworowo, przeciwcukrzycowo i pomaga w spalaniu tłuszczu. Nie ma go wprawdzie w liściach tak dużo, jak w skórkach winogron, niemniej jednak jest.

Gołąbki w liściach winogron to wobec tego dla podagryka potrawa obowiązkowa. Przepisów jest cała masa.

Pochodzą z kuchni gruzińskiej, tureckiej, greckiej, libańskiej. Raz będą to dolma, innym razem tolma, a jeszcze innym dolmades czy sarma.

Chciałabym  mieć małą winnicę przy domu.

Wiosną przy przycinaniu pędów popijałabym wyciekający sok (2-3 łyżki dziennie). Włosi wiedzą, że chroni to przed kamicą nerkową.

A winogrona jadłabym na deser.  Procyjanidyny z pestek winogron zmniejszają poziom kwasu moczowego we krwi.

Idealny dla chorego na dnę wydawałby się też olej z pestek winogron, znany już od XVI wieku. Budzi on jednak wśród dietetyków kontrowersje. Ma niestety zły stosunek kwasów omega-6 do omega -3.

Ja używam go od czasu do czasu na zimno. Co tam jeden zły stosunek. Ważne inne, dobre.

źródła://

Kujawa-Warchala, Katarzyna, and Jolanta Nazaruk. „Aktywność Farmakologiczna pentacyklicznych związków triterpenowych.” Postępy Fitoterapii 2012;1:35-47

Wang,Ying, et al. „Administration of Procyanidins from Grape Seeds Reduces
Serum Uric Acid Levels and Decreases Hepatic Xanthine Dehydrogenase/Oxidase Activities in OXnate-Treated Mice.” Pharmacology & Toxicology 2004;94.5:232-237.

Mikulski, Damian. „Teoretyczne badanie biofizykochemicznych właściwości resweratrolu i jego pochodnych.” (2011).

Komosa ryżowa (Chenopodium quinoa Willd.) jest uprawiana od kilku tysięcy lat. O jej niegdysiejszym znaczeniu świadczy fakt, że w państwie Inków król, Syn Słońca, osobiście wysiewał pierwsze nasiona.

Jej wielka kariera na powrót zaczęła się niedawno i nasiona quinoa pojawiły się w tak zwanych „sklepach ze zdrową żywnością”, stając się obowiązkowym elementem zdrowej diety.

Liście tej rośliny są dobrym źródłem dobrze przyswajalnych inhibitorów oksydazy ksantynowej (o niej tutaj), które są podagrykom bardzo potrzebne.

Ale skąd wziąć liście, skoro w sklepach są tylko nasiona?

Tymczasem w przydrożnych rowach i na polach quinoa ma u nas krewniaczkę, skromną, która z Synem Słońca nigdy się nie widziała.

To komosa biała, znana jako lebioda, bieda – pożywienie jadane niegdyś na przednówku.

Nikt jej nie badał naukowo pod kątem hamowania nadaktywności oksydazy ksantynowej , ale pomyślałam, że skoro quinoa jest tak blisko z nią spokrewniona, to dlaczego lebioda nie miałaby mieć takich samych właściwości?

W końcu w indyjskim stanie Sikkim tradycyjnie leczą lebiodą bóle stawów.

Można zajadać młode listki lebiody. Starsze rośliny trzeba zostawić w spokoju, bo zawierają zbyt dużo saponin, które w nadmiarze mogą nam zaszkodzić. Z tego względu młode liście też lepiej zanurzyć we wrzątku, żeby je saponin pozbawić. Są smaczne i bogate w witaminy A, B1, B2 i C oraz mikroelementy.

Niestety lebioda to także źródło szczawianów. Więc tym, którzy mają kamicę szczawianową, raczej nie polecam. Chociaż, jak się okazuje po bliższym przyjrzeniu się sprawie, wpływ szczawianów na te kamienie jest kwestią dość dyskusyjną, a badania na ten temat dają różne, sprzeczne wyniki.

Wapń zmniejsza wchłanianie szczawianów, więc do sparzonych i przesmażonych na maśle listków lebiody warto dodać trochę śmietany.

Tak jak to niegdyś robiono.

Nasiona lebiody po wymoczeniu przez całą noc można jeść tak samo, jak nasiona quinoa.

Spójrzmy przychylnym okiem na lebiodę, którą teraz tępi się jako chwast.

Może nie jest tak światowa, jak quinoa, ale jest za darmo, świeżutka i w zasięgu ręki.

źródła:

Gawlik-Dziki, Urszula, et al. „Liście Chenopodium quinoa Willd jako źródło naturalnych inhibitorów oksydazy ksantynowej.” Bromatologia i Chemia Toksykologiczna 2012;45(3):482-487

Pradhan, Sudhan, and Jyoti Prakash Tamang. „Ethnobiology of wild leafy vegetables of Sikkim.” (2015).

O mniszku lekarskim wiele się mówi i pisze od wieków. Jego mleczny sok Awicenna opisywał jako lek na zapalenie oczu.

W XIV wieku uprawiano go na Wyspach Brytyjskich jako zioło sałatkowe.

Syreniusz zachęcał do stosowania mniszka w celach kulinarnych. Doradzał nakrywać go garnkiem, dzięki czemu stanie się biały i mniej gorzki.

Pisał o nim także , że „podagrę uskramia ziele świeże tłukąc a na bolące mieysca plastrując”.

W XVIII wieku dodawano odwary z mniszka do powszechnie stosowanych wówczas lewatyw.

Mniszek lekarski nazywany jest potocznie „mleczem”.

Ale mlecz to zupełnie inna roślina.

Ostatnio mniszek zrobił się modny zwłaszcza w różnego rodzaju dietach odchudzających. A to podagrykom też się przyda. Na ogół osoby cierpiące na tę niemiłą przypadłość mają też kłopoty z wagą. Kiedyś mówiło się, że to właśnie otyłość jest przyczyną dny. Dziś mówi się, że może być całkiem odwrotnie.

Przetwory z mniszka wykazują działanie przeciwzapalne i lekko moczopędne, a także hamują lipazę trzustkową. Dzięki stopowaniu lipazy trzustkowej, część spożytych tłuszczów nie jest w organizmie absorbowana.

Mniszek występuje jako składnik w wielu mieszankach ziołowych zalecanych na dnę. 

Z kwiatów mniszka można zrobić syrop albo wino. Ale trzeba być cierpliwym i strasznie dużo „naskubać się” płatków.

Mniszek wywołuje sporo kontrowersji w kwestii jego stosowania przy chorobach nowotworowych. W niektórych przypadkach bowiem może nawet nasilać chorobę. Warto zatem ostrożnie podchodzić do publikowanych tu i tam rewelacji.

Tak, czy owak, mniszek jest bardzo inspirujący.

Pięknie narysował go Wyspiański.

A pamiętacie dmuchawce w piosence Budki Suflera?

Mniszek, zwany po angielsku dandelion, jest bohaterem piosenki z repertuaru The Rolling Stones.

Ray Bradbury, autor słynnej (zwłaszcza dzięki filmowi) książki ’Fahrenheit 451′ napisał także nowelę „Dandelion wine”. Dla jej głównego bohatera wino mniszkowe było „zabutelkowanym latem”. Na cześć tego pisarza i jego nowelki astronauci z Apollo 15 ochrzcili jeden z księżycowych kraterów nazwą Dandelion Crater.

Polska nazwa „mniszek” powstała podobno przez skojarzenie pozbawionego nasion dmuchawca z mnisią łysinką.

Kiedyś wybrałam się po poradę zielarską do pewnego klasztoru.

Zakonnik, z którym rozmawiałam, był bardzo niski i ciągle nie mogłam powstrzymać się od śmiechu, bo bez przerwy myślałam o nim, że to taki „braciszek-mniszek”.

źródła:

Garza, A. L., et al. „Natural inhibitors of pancreatic lipase as new players in obesity treatment.” Planta Medica 2011;77:773-785