Mój pierwszy wyjazd do Bułgarii pod koniec lat 80-tych kojarzy mi się z pustymi sklepami, w których były tylko маслини (masliny), czyli oliwki, кисело мляко (kisieło mliako), czyli absolutnie obłędny jogurt, chleb, który trzeba było zamawiać na następny dzień, кашкавал (kaszkawał), czyli ser z owczego mleka, бяло сирене (biało sirenie), czyli biały ser szopski, a także przyprawy i wino.
Pięknie pachnący i serwowany w glinianym garnku гювеч (gjuwecz) był tylko marzeniem. W restauracjach była tylko lemoniada i snujący się leniwie personel.
Na szczęście od okolicznych mieszkańców można było kupić paprykę, pomidory i jajka. Oni zaś chcieli od nas kupić dosłownie wszystko, od parasolki po butlę gazową, kuchenkę i namiot.
Dwutygodniowa dieta złożona prawie wyłącznie z jajek, sera, chleba, sałatki z papryki, pomidorów i oliwek popita jogurtem i odrobiną wina zaowocowała moją piękną cerą i znakomitym samopoczuciem.
Od gospodyni, u której mieszkaliśmy wraz z moim niedawno wówczas poślubionym mężem, dowiedziałam się, jak ważna na bułgarskim stole jest лютеница (ljutenica), czyli pikantna pasta z dużym udziałem papryki oraz чубрица (czubrica).
Gospodyni pouczyła mnie też, że czubricę, w przeciwieństwie do innych przypraw, mogę dodawać do wszystkiego. Do sera, do mięsa, do fasoli, do potraw z warzyw i do jajek.
Bułgarska czubrica to cząber górski (Satureja montana). Zmieszany z papryką i solą sprzedawany jest w Bułgarii jako Трапезна чубрица (trapezna czubrica).
Krewnym cząbru górskiego jest cząber ogrodowy (Satureja hortensis L.), znany i uprawiany już w czasach starożytnych. Pojawia się on w książce kucharskiej Apicjusza jako dodatek do bardzo wielu różnych potraw przygotowywanych w Cesarstwie Rzymskim.
Ale cząber to nie tylko przyprawa.
Zioło to wspomaga pracę wątroby, przeciwdziała zastojom żółci, poprawia trawienie i odkaża drogi moczowe. Ma właściwości przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i przeciwdrobnoustrojowe.
Nie powinny go jednak używać kobiety w ciąży.
Syreniusz w swoim „Zielniku” pisał o cząbrze:
„Scyatyce (czyli rwie kulszowej) y srogim boleściam w biodrach/ iest lekarstwem z mąka pszeniczna/ albo z samą pszenicą plastrowany”.
A o suszonym pisał tak:
„Do Wenusa wzbudza/ proch z winem albo z miękkiem iaiem używany”.
Wiele lat temu w podróży „maluchem” po Bułgarii nie interesowało mnie jeszcze za bardzo, że czubrica może być przydatna na rwę kulszową i bóle w biodrze.
Ale gdy wspominam tamte wakacje i kolejne, spędzone ponownie w Bułgarii po bardzo wielu następnych latach, to myślę, że z tym drugim zastosowaniem podanym przez Syreniusza jest coś na rzeczy.
źródła:
Momtaz, Saeideh, and Mohammad Abdollahi. „A systematic review of the biological activities of Satureja L. species.” Pharmacologyonline 2 (2008): 34-54.