Brzoza ma w sobie delikatność, szlachetność i jakąś magię. Nic dziwnego, że uchodziła za symbol władzy u starożytnych Rzymian i za drzewo święte w wierzeniach słowiańskich i nordyckich. Dziś nauka potwierdza jej „magiczną ” moc.

Kora brzozy zawiera leczniczą betulinę oraz jej pochodne. Kwas betulinowy ma działanie przeciwalergiczne, przeciwzapalne, przeciwwirusowe i wywołuje samobójczą śmierć komórek czerniaka. Wprawdzie kwas ten jest słabo rozpuszczalny w wodzie, ale połączenie go z glicyną bardzo zwiększa tę rozpuszczalność. Glicyna to pochodna amoniaku. Amoniak to z kolei składnik potu. Nie jestem chemikiem, ale ładnie mi się to łączy w logiczną całość i uzasadnia używanie w saunie właśnie brzozowych witek.

Kiedyś myślałam, że to okładanie brzozowymi witkami w „ruskiej bani” to tylko pobudzanie krążenia krwi i niezła zabawa. Teraz sądzę, że może to być także dobra profilaktyka różnych chorób. Być może także poważnych chorób skóry.

Dobrze, że saunę bardzo lubię. O jej innych zaletach było w „Sauna – da się polubić i fałdki”.

Ale brzoza to nie tylko betulina. Jak piszą w

Havlik, Jaroslav, et al. „Xanthine oxidase inhibitory properties of Czech medicinal plants.” Journal of Ethnopharmacology 2010;132(2):461-465,

etanolowy wyciąg z liści brzozy jest inhibitorem XO.

Takim właśnie etanolowym wyciągiem jest Succus Betulae, zwany „sokiem brzozowym”. Jest to sok wyciśnięty ze świeżych liści brzozy i utrwalony alkoholem.

Jest to preparat silnie działający i nie polecam go kobietom w ciąży i karmiącym. Muszą na niego uważać też osoby z poważnymi uszkodzeniami nerek i chorobami serca.

Czasem, kiedy doskwierają mi problemy z drogami moczowymi, robię sobie krótką kurację tym preparatem, stosując się dokładnie do zaleceń producenta. Ale tylko przez tydzień, góra dwa.

Opisanego wyżej „soku brzozowego” nie należy mylić z prawdziwym sokiem brzozowym, zwanym po staropolsku oskołą, który jest sokiem uzyskiwanym z nacięcia w pniu brzozy zrobionego wczesną wiosną. Nim opijać się można do woli.

Kto czytał „Sylwestrowe toasty” wie, że lubię się czasem napić wina. Sok brzozowy wymieszany  z włoskim musującym prosecco to świetny napitek dla mnie na imprezkę przy topieniu marzanny.

Patrząc na śnieg za oknem obawiam się jednak, że w tym roku na ognisku po utopieniu marzanny trzeba będzie napić się raczej grzańca. Ale kto czytał „Czapka i czapetka na stoku” wie, że to też dla podagryka lekarstwo.

Sok brzozowy, napary i odwary z liści brzozy były od wieków  sprzymierzeńcami  w leczeniu  dny moczanowej.

Wczesną wiosną (marzec-kwiecień), kiedy przez kilka dni temperatury sięgają 10-15 stopni, można sobie samemu utoczyć soku z brzozy. Aby nie zaszkodzić zbytnio drzewu nacięcie nie powinno mieć więcej niż 4 cm głębokości. Trzeba je koniecznie potem zabezpieczyć drewnianym kołkiem. W sieci jest cała masa filmików nagranych przez fachowców w dziedzinie pozyskiwania oskoły. Ale jeśli ktoś wierci w drzewie dziury po kilkanaście centymetrów to nie oglądam jego nagrań. To dla mnie niedobry człowiek. Przecież drzewu też  należy się dobre traktowanie.

Sok brzozowy można zagęścić przez odparowanie i otrzymanym syropem słodzić potrawy.

Mylą się jednak ci, którzy myślą, że ksylitol, zwany „cukrem brzozowym”, jest robiony z soku brzozowego. To organiczny związek chemiczny otrzymywany w specjalnych reaktorach z użyciem między innymi niklu i glinu. I chyba tylko Finowie robią go jeszcze z kory brzozy. Inni używają do tego celu kukurydzy. Ksylitol ma wiele zalet, a naukowcy twierdzą, że nie szkodzi. Ja jednak wolę zrobić sobie syrop z oskoły.

Warto też popijać napar z wiosennych, młodziutkich  liści brzozy, wysuszonych w ciemnym miejscu (2 łyżeczki suszu na szklankę wrzątku). W sklepach zielarskich można kupić suszone liście brzozy. Najlepsze są jednak takie zebrane samodzielnie, kiedy są  jeszcze lekko lepkie. Najłatwiej suszyć je wtedy razem z gałązkami i dopiero po ususzeniu oberwać.

Można również zbierać pączki brzozowe i używać ich podobnie, jak pączków topolowych, o których pisałam we wpisie „W Tłusty Czwartek polecam pączki”. Podobnie jak liście, pączki brzozy działają odtruwająco, przeciwartretycznie, oczyszczają drogi moczowe i zapobiegają kamicy.

Podczas zbierania liści, pączków czy soku można poprzytulać się do drzew, bo, jak twierdzą radiesteci, brzoza ma  „pozytywną energię”.

Jak to z tą energią jest, to sprawa dyskusyjna, ale przecież przytulanie się jeszcze nigdy nikomu nie zaszkodziło.

 

Cebula to jedna z najstarszych uprawianych przez człowieka roślin. Ceniona była w starożytnym Egipcie, gdzie pojawia się jako najczęściej malowana roślina na grobach faraonów. Teraz została zepchnięta w kąt , bo jej zapach nie przystaje do współczesnych standardów. No bo jak tu spacerować po centrum handlowym rozsiewając zamiast zapachu perfum aromat cebuli?

Choć, kto wie, czy na fali mody na nieogolone pachy i niemyte włosy jakaś gwiazda Hollywood nie wypromuje własnych perfum o zapachu cebuli.

Ale na razie cebula nie weszła jeszcze szturmem na salony i skromnie lansuje się tylko w warzywniaku.

W badaniach in vivo przeprowadzonych w Pakistanie i opublikowanych w

Haidari, Fatemeh, et al. „Effects of onion on serum uric acid levels and hepatic xanthine dehydrogenase/xanthine oxidase activities in hyperuricemic rats.” Pakistan Journal of Biological Sciences 2008;11.141779.

wykazano, że sok z cebuli obniża poziom kwasu moczowego nie tylko przez hamowanie XO, ale także przez inne, nie wykryte jeszcze, mechanizmy. Wprawdzie badanie było robione na szczurach, ale przyjęłam, że pewnie tak samo działa na ludzi. A jeśli nawet nie, to i tak cebula ma wiele innych cennych właściwości, więc na pewno mi nie zaszkodzi.

Jak można poczytać w

Wuyts, D. „Oignon—Allium cepa, bulbe.” Phytothérapie 2013;11.1:6-11

w cebuli występuje kwercetyna i kemferol, oba będące inhibitorami XO. Wykryto w niej także związki o działaniu przeciwzapalnym, co uzasadniałoby ludowy sposób na bolące podagryka stawy – okładanie ich miazgą z cebuli.

Ale niestety surowa cebula to nie dla mnie. I nie chodzi tu o zapach, który można zneutralizować marynując pokrojoną cebulę przez pół godziny w soku z cytryny. Mój żołądek źle reaguje, być może drażniony przez zawarte w niej związki siarki. Więc rzadko mogę ją jeść na surowo bez konsekwencji.

Na szczęście na wykładach z farmakognozji dowiedziałam się, że kwercetynie w cebuli nie szkodzi obróbka termiczna. Od tego czasu w mojej kuchni zaczęło się pojawiać więcej  dań ciepłych  z cebulą w głównej roli.

Cebularz z makiem to częsty gość w mojej kuchni.

A prowansalska tarta z cebulą – to przecież idealne danie dla mnie. Kwercetyna hamuje XO i mniej się kwasu moczowego wytwarza, a węglowodany, jak pisałam już w „Droga przez mąkę”, pomagają usuwać go z organizmu. Więc wydedukowałam sobie, że mogę ją nawet popić odrobinką dobrego piwa, które  jest dla podagryka zakazane. Bo ja zakazów nie lubię, a dobre, uczciwie uwarzone piwo – owszem.

Historycy obeznani ze starożytną cywilizacją Sumerów twierdzą, że bogini Baba osobiście doglądała cebuli w swoich pałacowych ogrodach w Mezopotamii.

Myślę więc, że teraz każda baba, uprawiając cebulę w ogródku, może się czuć zupełnie jak bogini.