Miesiąc: sierpień 2019

Mój pierwszy wyjazd do Bułgarii pod koniec lat 80-tych kojarzy mi się z pustymi sklepami, w których były tylko маслини (masliny), czyli oliwki, кисело мляко (kisieło mliako), czyli absolutnie obłędny jogurt, chleb, który trzeba było zamawiać na następny dzień, кашкавал (kaszkawał), czyli ser z owczego mleka, бяло сирене (biało sirenie), czyli biały ser szopski, a także przyprawy i wino.

Pięknie pachnący i serwowany w glinianym garnku гювеч (gjuwecz) był tylko marzeniem. W restauracjach była tylko lemoniada i snujący się leniwie personel. 

Na szczęście od okolicznych mieszkańców można było kupić paprykę, pomidory i jajka. Oni zaś chcieli od nas kupić dosłownie wszystko, od parasolki po butlę gazową, kuchenkę i namiot.

Dwutygodniowa dieta złożona prawie wyłącznie z jajek, sera, chleba, sałatki z papryki, pomidorów i oliwek popita jogurtem i odrobiną wina zaowocowała moją piękną cerą i znakomitym samopoczuciem. 

Od gospodyni, u której mieszkaliśmy wraz z moim niedawno wówczas poślubionym mężem, dowiedziałam się, jak ważna na bułgarskim stole jest лютеница (ljutenica), czyli pikantna pasta z dużym udziałem papryki oraz чубрица (czubrica).

Gospodyni pouczyła mnie też, że czubricę, w przeciwieństwie do innych przypraw, mogę dodawać do wszystkiego. Do sera, do mięsa, do fasoli, do potraw z warzyw i do jajek. 

Bułgarska czubrica to cząber górski (Satureja montana). Zmieszany z papryką i solą sprzedawany jest w Bułgarii jako Трапезна чубрица (trapezna czubrica).

Krewnym cząbru górskiego jest cząber ogrodowy (Satureja hortensis L.), znany i uprawiany już w czasach starożytnych. Pojawia się on w książce kucharskiej Apicjusza jako dodatek do bardzo wielu różnych potraw przygotowywanych w Cesarstwie Rzymskim.

Ale cząber to nie tylko przyprawa.

Zioło to wspomaga pracę wątroby, przeciwdziała zastojom żółci, poprawia trawienie i odkaża drogi moczowe. Ma właściwości przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i przeciwdrobnoustrojowe.

Nie powinny go jednak używać kobiety w ciąży.

Syreniusz w swoim „Zielniku” pisał o cząbrze:

„Scyatyce (czyli rwie kulszowej) y srogim boleściam w biodrach/ iest lekarstwem z mąka pszeniczna/ albo z samą pszenicą plastrowany”.

A o suszonym pisał tak:

„Do Wenusa wzbudza/ proch z winem albo z miękkiem iaiem używany”.

Wiele lat temu w podróży „maluchem” po Bułgarii nie interesowało mnie jeszcze za bardzo, że czubrica może być przydatna na rwę kulszową i bóle w biodrze.

Ale gdy wspominam tamte wakacje i kolejne, spędzone ponownie w Bułgarii po bardzo wielu następnych latach, to myślę, że z tym drugim zastosowaniem podanym przez Syreniusza jest coś na rzeczy.

źródła:

Momtaz, Saeideh, and Mohammad Abdollahi. „A systematic review of the biological activities of Satureja L. species.” Pharmacologyonline 2 (2008): 34-54.

Wychowałam się na Baczyńskim, „Kamieniach na szaniec” i powstańczych i partyzanckich piosenkach, które śpiewaliśmy przy ognisku.

My, dziewczyny, wyobrażałyśmy sobie wtedy, że jesteśmy sanitariuszkami i opatrujemy rany nieziemsko przystojnych partyzantów, a oni oczywiście natychmiast zakochują się w nas na zabój.

Pewnie dlatego mocniej bije mi serce, kiedy słyszę gdzieś na świecie na ulicy polski język. Zwłaszcza, kiedy nie jest to Londyn, gdzie już chyba wszyscy mówią po polsku, tylko na przykład jakaś malutka mieścina na Węgrzech.

I w ogóle jakoś identyfikuję się ze słowem Polska. Można dyskutować o tym, czy to nazywać sentymentalizmem, czy patriotyzmem, czy może egzaltacją, czy może czymś jeszcze innym.

Tak czy owak przyznam, że trochę smutno mi się robi, kiedy czytam, że Polska jest gdzieś tam w ogonie krajów świata w tym czy tamtym.

A jeśli już jest w czołówce, to na przykład przoduje w zanieczyszczeniu powietrza i homofobii.

Dlatego bardzo się cieszę, że w czymś dobrym jesteśmy najlepsi i najwięksi na świecie.

Otóż jesteśmy najlepsi i najwięksi na świecie w uprawie czarnej porzeczki (choć zdaniem fachowców może się to niebawem zmienić).

A czarna porzeczka ma bardzo wiele zbawiennych dla zdrowia właściwości. Ma na przykład dużo witaminy C i przeciwutleniaczy oraz jest zasobna w sole mineralne (głównie boru i magnezu). Ma jeszcze wiele, wiele innych właściwości, ale mnie interesuje najbardziej, że wyciągi z liści porzeczki czarnej pobudzają przesączanie w kłębkach nerkowych i zwiększają wydalanie kwasu moczowego.

Działają też przeciwzapalnie.

Zatem nalewka na liściach czarnej porzeczki (listkówka porzeczkowa – przepis tutaj) musi się znaleźć w mojej spiżarni. Nie zawadzi zrobić też smorodinówkę (przepis tutaj), czyli kresową nalewkę na jej owocach. Jest dobra na trawienie i ból gardła. I smaczna.

Profesor Ożarowski polecał przy dnie, w celu uniknięcia kamicy nerkowej, zmieszać liść czarnej porzeczki (50g), kwiat chabru bławatka (50g) (o bławatku pisałam tutaj), kwiat mniszka (25g), kwiat robinii akacjowej (25g) (o której było tutaj), ziele pięciornika gęsiego (25g) i zalać 3 szklankami gorącej wody. Następnie ogrzewać do wrzenia i gotować pod przykryciem 5 minut. Odstawić na 10 minut i po przecedzeniu popijać 3 razy dziennie między posiłkami.

Muszę dopaść kogoś, kto uprawia czarną porzeczkę i pozwoli mi obskubać swój krzaczek z liści. Sama nie mam niestety tej roślinki w moim mikroskopijnym ogrodzie z powodu braku miejsca.

W rewanżu mogę mu zaśpiewać „Dziś do Ciebie przyjść nie mogę”.

Lubie tę piosenkę. Tak samo jak Czesław.

źródła:

Kalinkevich, K., V. E. Karandashov, and L. R. Ptitsyn. „In vitro study of the antiinflammatory activity of some medicinal and edible plants growing in Russia.” Russian Journal of Bioorganic Chemistry 2014;40.7:752-761